
Tekst: Bożena Jakubowska - Wilczyńska
Badania dowodzą, że pierwsze 3 lata życia dziecka, to najważniejszy okres w życiu człowieka. Ruch i zmysł dotyku są jednymi z najważniejszych czynników w rozwoju małego dziecka dzięki nim stymulowany jest mózg dziecka, który koduje wrażenia. dotyk jest niezmiernie ważny w opanowaniu umiejętności sensoryczno - motorycznych. Dotykowa informacja sensoryczna jest niezbędna, aby osiągnąć mięśniową czy ruchową aktywność. Podobną funkcję spełnia układ czucia głębokiego, dzięki temu układowi dziecko może utrzymać równowagę, prawidłową postawę oraz orientację w świecie zewnętrznym. Poza dotykiem, kolejnym ważnym elementem, który stymuluje małe dziecko w rozwoju i pracy jego mózgu jest ruch.
Sytuacje takie jak niekorzystne warunki zdrowotne, niewłaściwe zachowania rodziców blokujące rozwój ruchowy dziecka, oglądanie telewizji, smartfonów itd. powodują zakłócenia w przebiegu dynamiki rozwoju ruchowego. Należy zrozumieć, że w następstwie tego zakłócone zostaną podstawowe czynności np. widzenia, słyszenia, pamięci, koncentracji, mowy. Usprawnianie dziecka wydaje się rodzicom sprawą prostą, jednak obszary te należą do najbardziej zaniedbywanych. Dzieje się tak głównie z powodu braku wiedzy na temat rozwoju mózgu, kluczowych umiejętności i poprawnych sposobów wspierania rozwoju dziecka do lat trzech. Stąd obszary te są najczęściej przez rodziców zaniedbywane. Wiele dzieci nie osiąga wystarczającej sprawności w zakresie pełzania i raczkowania. Coraz więcej dzieci, według niektórych źródeł 60%, innych nawet 80% ma różne zaburzenia czy dysfunkcje. W wielu przypadkach przyczyna tkwi w błędach popełnianych od pierwszych miesięcy życia. Do pierwszego roku życia rodzice dbają o podstawowe potrzeby dziecka ale najpoważniej ograniczają motoryczny i manualny rozwój dziecka. Warto co pewien czas spojrzeć krytycznym okiem na rozwój swojego dziecka i zastanowić się jak je wspomagać.
W okresie 0 - 3 lat niepokoić nas powinno:
dziecko chodzi przytrzymując się mebli lub za rękę
chodząc bez pomocy upada lub zderza się z przedmiotami
niechętnie i rzadko biega
jest mało plastyczne w ruchach, jakby sztywne
wcześniej nie pełzało ruchem naprzemiennym, dynamicznie, 50 metrów dziennie
wcześniej nie raczkowało właściwym ruchem naprzemiennym, dynamicznie, 400 metrów dziennie
chodzi jakby na palcach, sprężynując i unosząc pięty
staje na palcach ale robi to nieświadomie
ma trudności z równowagą, nabija sobie guzy i robi sobie rany
nie lubi lub nie wykonuje jakiejkolwiek z wymienionych aktywności fizycznych jak bujanie, skakanie, przewroty, wspinanie, kręcenie, chodzenie po murkach, zjeżdżanie
nie radzi sobie z segregacją przedmiotów uwzględniając ich cechy charakterystyczne
mówi niewiele lub nie buduje prostych zdań
nie rozumie prostych zdań
nie bawi się małymi przedmiotami
ręce nie współpracują przy precyzyjnych ruchach z użyciem małych przedmiotów
nie chwyta wystarczająco silnie aby podnieść całą wagę swojego ciała
jest podatne na rozpraszanie uwagi
ma kłopoty ze spokojnym siedzeniem podczas jedzenia lub rysowania, wierci się
czuje dyskomfort, unika lub przestrasza się nagłych lub głośnych dźwięków
ma brak poczucia bezpieczeństwa lub odczuwa nadmierne reakcje emocjonalne na stresujące wydarzenia
nie lubi lub nie akceptuje zmian
ma problemy z oceną używanej siły przez co sprawia innym ból
nie potrafi ocenić prędkości
potrafi przez długi czas zająć się sobą siedząc w miejscu i niewiele się poruszając
Źródło: Instytut Rozwoju Małego Dziecka
Niejednokrotnie brak dbałości o rozwój motoryczny już w pierwszym roku życia jest przyczyną problemów dalszych w zakresie mowy, pracy ręki, emocji, skupienia uwagi czy relacji społecznych. Warto podkreślić, że wielu rodziców ale też opiekunów w placówkach nie docenia znaczenia aktywności fizycznej u dzieci. Czy brak aktywności fizycznej może wpływać na rozwój psychoruchowy ? Tak, opóźnia rozwój fizyczny i psychiczny oraz prowadzi do problemów bowiem rozwój motoryczny jest ściśle związany z rozwojem intelektualnym dziecka. Im wyższy poziom sprawności motorycznej tym lepsze przygotowanie mózgu do pracy.
Opóźnienia w osiąganiu umiejętności rozwojowych mogą dotyczyć różnych obszarów, takich jak mowa, motoryka, spostrzeganie sensoryczne, umiejętności społeczne i emocjonalne czy umiejętności poznawcze. Jeśli w tych obszarach zauważymy nieprawidłowości lub coś po prostu rodziców niepokoi powinni oni odbyć szczerą rozmowę z wychowawcami dziecka, jak dziecko zachowuje się w grupie, następnie ze specjalistą by omówić problemy.
Ważne jest aby obserwować dziecko i jego rozwój. Chcę podkreślić, że rodzice mają prawo umówić się na spotkanie w placówce i omówić niepokojące zachowania. Wielokrotnie też co wynika z naszej praktyki korzystali z tego. Nie zawsze jednak rodzice są gotowi na przyjęcie informacji o dziecku lub potrafią je negować. Zaburzenia czy nieprawidłowości dają jednak możliwość podjęcia działań we wczesnym okresie. Ważne jest aby w placówkach dla małego dziecka byli specjaliści tj. pedagodzy specjalni, którzy mogą wspierać dzieci w razie potrzeby. W żłobkach zatrudnianie specjalistów nie jest wymagane ustawowo, jednak obecność pedagoga z przygotowaniem terapeutycznym, który jest w stanie wykryć deficyty i zaburzenia, odgrywałoby ważną rolę w dalszym etapie wychowania i kształcenia dziecka. Obowiązek zatrudnienia pedagoga specjalnego w przedszkolach istnieje od 1 września 2022 roku w placówkach, w których liczba dzieci przekracza 50. Uważam ,że w żłobkach, klubach dziecięcych i instytucjach dziennego opiekuna wspieranie dzieci w rozwoju jest bardzo potrzebne ale byłoby ono możliwe gdyby oprócz opiekunów dzieci dodatkowo był zatrudniony pedagog z przygotowaniem terapeutycznym. Powinniśmy wszyscy zrozumieć jak ważny jest proces wczesnej interwencji. Należałoby się zastanowić czy żłobki są dobre dla dzieci z zaburzeniami rozwojowymi. Zaletą jest zawsze uczęszczanie i regularny kontakt z dziećmi gdyż pozwala na integracje społeczną i rozwijanie umiejętności społecznych. Jednak część dzieci potrzebuje specjalistycznej opieki pedagogicznej. Czasami warto się zastanowić czy dany żłobek jest odpowiedni dla dziecka z konkretnym zaburzeniem rozwojowym.
Przede wszystkim ważne jest w codziennej pracy wsparcie dla rodziców dzieci, którzy mają problemy np. z przebodźcowaniem dziecka, agresją, właściwym odpoczynkiem i snem, rozwojem motoryki, rozwojem mowy itp.
Opanowanie mowy jest jednym z najważniejszych kamieni milowych w rozwoju dziecka. Nic dziwnego, że rodzice niepokoją się gdy widzą, że ich pociecha pomimo ukończonego drugiego roku życia nie wypowiada jeszcze pierwszych słów. Przyczyn opóźnionego rozwoju mowy może być wiele - od niedosłuchu i uszkodzenia aparatu mowy, po zaburzenia autystyczne i błędy opiekuńcze. Brak mowy może być sygnałem, że dochodzi do uszkodzenia układu nerwowego na tle genetycznym.
Istotne byłoby przyszłościowo aby rodzice dzieci od 0 do 3 lat byli wspomagani przez pedagogów z wiedzą teoretyczną i umiejętnościami praktycznymi z zakresu wspomagania rozwoju psychologicznego, medycznego i pedagogicznego dziecka małego.
Comments